“Esther en ik spreken elkaar nog regelmatig. Zij als huidige directeur van Stichting Bootvluchteling, ik als haar voorganger. Tijdens ons laatste telefoongesprek wilde ik haar moed inspreken. Het is namelijk ongelofelijk pittig om in deze context van toenemende polarisatie en haat, onwil van politici en beleidsmakers, en maatregelen die je werk soms bij de handen doen afbreken, toch de moed te houden om door te gaan. Ik zei haar: ‘Blijf geloven dat de goede mensen met meer zijn.’

Toen ik Stichting Bootvluchteling in 2015 oprichtte, was dat voor mijn gevoel in een andere maatschappelijke context dan nu. De aandacht voor dit thema was reusachtig. Het domineerde dagelijks het nieuws, en de maatschappelijke tendens was dat je mensen op de vlucht goed gezind was. Hoe anders is dat nu. De wereld lijkt verdeeld in twee kampen; meer smaken zijn er niet. Het is zwart of wit. Er is geen ruimte meer voor nuance en feiten doen er vaak niet meer toe. Je wordt bijna gedwongen om voor of tegen te kiezen. Maar ik weet uit ervaring dat er ook zoveel grijs is. Ook de ‘vluchtelingencrisis’ is niet zwart-wit. Daarom wil ik bij alles medemenselijkheid en rechtvaardigheid vooropstellen. Dit maakt keuzes makkelijker én je hoeft je nooit af te vragen of je ‘aan de goede kant’ staat.

Ik denk terug aan 2019, toen er in kamp Moria 10.000 mensen leefden. Een niet te bevatten aantal. 10.000 mensen die in een kamp in Europa leefden zonder voldoende basisvoorzieningen. Je kon het bijna geen leven noemen. En de bootjes bleven komen. Er waren toen meer vluchtelingen in Griekenland dan op het hoogtepunt van de crisis in 2015/16, met één groot verschil: nu zaten mensen muurvast — toen mochten ze door.

Vertel mij eens hoe je níet gefrustreerd raakte als je als arts maar liefst 125 patiënten zag op één avond, van wie een groot deel tijdens hun vlucht seksueel was misbruikt — vrouwen én mannen. Als een jonge vrouw je vertelde dat ze was verkracht door vijf soldaten, voor het oog van haar gezin, waarna ze haar man doodschoten. En dat je die vrouw vervolgens terug moest sturen naar haar tent, met niet meer dan een pilletje en een verwijsbriefje voor de psycholoog. Vertel mij eens wat dat met jou deed. Wat het voor deze vrouw betekende. We hadden honderden psychologen aan het werk kunnen zetten, en het zou nog niet genoeg zijn geweest.

Ik hoorde destijds een mooi verhaal van een pastor dat me troost gaf. De pastor bleef helpen, en bleef prediken tegen mensen die niet luisterden. Toen de mensen hem vroegen waarom hij ermee doorging, en waarom hij niet wanhopig werd, zei hij: ‘Ik doe dit zodat het mij niet verandert’. Dat trof me. Soms voelde ik me met Stichting Bootvluchteling een roepende in de woestijn. We ploeterden en maakten lange dagen, maar aan de oorzaak van de ellende veranderde niets. De bootjes bleven aankomen, de wachtrij voor onze kliniek werd elke dag langer, de opvang bleef slecht, de wachtlijst voor onze school werd nooit korter. Europa leek nog steeds geen warm welkom aan deze mensen te willen geven, en onze teams raakten uitgeput.

Toch gingen we door. Tot op de dag van vandaag staan er vrijwilligers klaar in het vluchtelingenkamp om deze mensen bij te staan. Trouw zijn is belangrijk. Omdat er mensen nodig zijn die een glimlach bezorgen aan kinderen die niet kunnen vluchten voor hun boze dromen. Die trompet spelen op de puinhopen van hun bestaan. Die hun hand pakken en met hen touwtjespringen op het roze stoepkrijt naast het prikkeldraad.

Er zijn dokters nodig die ballonnen blazen van plastic handschoenen voor dat 14-jarige meisje dat onderweg is verkracht. Er moeten mensen zijn die zeggen: ‘Kom maar in mijn armen. Hier ben je veilig’. Er moeten mensen zijn die pleisters plakken op gebroken harten. Van kinderen van verdronken moeders. 

Er moeten mensen zijn die op de hekken van kamp Mavrovouni in grote witte letters LIEFDE verven en LIEFDE zijn. Bij dat soort mensen wil ik altijd blijven horen.”